یادمان پایتخت جدید قزاقستان
یادمان پایتخت جدید قزاقستان
لرد نورمن فوستر (Norman Foster) معمار 70 ساله، تا به حال خالق آثاری جسورانه در مقیاس جهانی، از برج پر سرو صدای خیار شوری (Gherkin) در لندن گرفته تا فرودگاه جدید پکن (بزرگترین محوطه ساختمانی حال حاظر جهان)، بوده است؛ وی همچنین طراح بلند ترین برج جهان _ که هرگز ساخته نشد _ نیز هست.... اما هیچکدام از آثار گذشته فوستر قابل مقایسه با اثر اخیر وی در پایتخت جدید قزاقستان نیستند...، شاید چون تا به حال چنین سفارش عظیمی به معمار کهنه کار داده نشده بود! البته حکایت «نور سلطان نظربایف»، کسی که به شدت عاشق مطرح شدن است، کاملا فرق دارد....
در اصل آنچه «نظربایف» را در موقعیت یک کارفرمای ثروتمند برای آثار منحصر بفرد قرار می دهد، حجم وسیع تولید نفت، گاز و منابع معدنی در سال های اخیر توسط قزاقستان است؛ سرمایه گذاران از سراسر جهان در صدد جلب توجه نورسلطان و امضای قرارداد های میلیاردی با وی هستند، جالب اینکه اپوزیسیون سیاسی نیز در قزاقستان، چندان مخالفتی با آقای رییس جمهور و فعالیت های عمرانی بلند پروازانه او ندارد.
رییس جمهور خوش شانس نه تنها آنچه را که می خواهد می سازد و با پایتخت جدید خود «Astana» (پایتختی که در سال 1998 توسط معمارمعروف ژاپنی کیشو کوروکاوا طراحی شد) جولان می دهد، بلکه امیدوار است در دوره بعدی انتخابات نیز با بهره برداری از همین فعالیت های عمرانی دوباره انتخاب شود.
آنچه ریاست جمهوری قزاقستان از نورمن فوستر خواسته بود، مرکزی عظیم برای گفتگوی ادیان در کنار سالن اپرایی قابل رقابت با بزرگترین سالن های جهان، یک موزه ملی فرهنگ، دانشگاهی برای مقوله تمدن و مرکزی برای تعاملات گروه های نژادی و جغرافیایی قزاقستان بود. تمام این موارد قرار بود در هرم عظیمی که فوستر آن را ساخت جاسازی شود، هرمی با قاعده تقریبی یک هکتار و ارتفاعی بالغ بر 60 متر از سطح زمین....
ظاهرا قضیه بسیار جدی است؛ با ترکیب جمعیتی 50 درصد روس با مذهب ارتدوکس، 50 درصد مسلمان قزاق و نیز با افزایش اختلافات افراط گرایانه قومی، میتوان به نظربایف برای آنچه در ذهن می پرورد حق داد؛ از نظر بین المللی نیز وی در سپتامبر 2003 میزبان کنگره رهبران مذهبی جهان بود و طبیعی است که بخواهد این موضوع را به جریانی دائمی تبدیل کند.
هرمی عظیم، ساخته شده از الگویی الماس گونه، ملبس به صفحات مجوف فولاد ضدزنگ و پلاک های سنگی خاکستری کم رنگ که در راس به تارکی انتزاعی از شیشه رنگی ختم می شود؛ رنگ هایی ملهم از پرچم قزاقستان و عظمتی در خور خودنمایی یک ملت. قرار است 200 نماینده از مذاهب مطرح جهان هر 3 سال در قالب نشستی عظیم با همکاری شورای امنیت سازمان ملل در این محل گرد هم آیند، یک گردهمایی، درست در نقطه زیرین راس هرم لرد فوستر. فوستر خود در این مورد می گوید: «آنچه برای من اهمیت داشت نمادینه کردن صلح بود....». یک مرکز تحقیقاتی برای مذاهب جهان با کتابخانه ای عظیم، طبقه تحتانی مرکز همایش ها را در بر می گیرد.
برای مردم عادی نیز جنبه های نمایشی قضیه اگر بیشتر نباشد کمتر نیست؛ هرم که بر روی تپه ای دست ساز بنا شده،بسیار عظیم تر از آنچه هست، به چشم می آید. سالن اپرای 1500 نفره، مردم را به سوی خود فرا می خواند و فاصله پایین ترین بخش این تالار با راس هرم بالغ بر 80 متر است!
داستان زندگی این یادمان ملی وقتی بسیار جالب توجه تر می شود که وارد باغ معلق مرکزی شویم؛ نورپردازی تاثیرگزار و ترکیب فضاسازی سبز در داخل حجمی عظیم از دیوار های شفاف و مسیری زیگ زاگ با حرکتی رو به اوج، بهشتی اثیری را تداعی می کند.
برنامه ریزی ساخت این اثر آنچنان سریع بود که برای خود معمار نیز باور کردنی نیست؛ شغل سابق نورسلطان نظربایف در زمان کمونیست ها به عنوان کارگر فولادسازی، بسیار به طراحی و ساخت هر چه سریع تر سازه فولادی بنا که حائز شرایطی خاص است، کمک کرد. سازه ای که با توجه به نوسان دما در پایتخت جدید از 40 درجه زیر صفر تا 40 درجه بالای صفر (آب و هوای عادی در استپ های آسیای مرکزی!)، بسیار حساس و تعیین کننده است.
فوستر شکل هرمی را برای نداشتن هیچ گونه تاثیر منفی به لحاظ مذهبی انتخاب کرده است. وی که تا کنون تعداد زیادی سالن کنسرت، گالری های هنری و موزه طراحی کرده است، اهمیت این مرکز را بیش از همه تلقی می کند؛ «این مجموعه در اصل یک مرکز فرهنگی است، اما از آنجایی که قرار است میزبان یک کنفرانس صلح متشکل از پیروان 18 مذهب جهانی باشد، دیگر مختصات آن بسیار فراتر از یک مرکز فرهنگی خواهد بود. مختصاتی به عظمت مذهب، صلح و همکاری جهانی...؛ نشانه ای در جهت ترک هر گونه مخاصمه و خشونت برای توسعه عدالت و برابری انسان ها...».
